Zijn relatieproblemen alleen voorbehouden aan slechte relaties? Want goede relaties gaan immers vanzelf? Dit wordt vaak gedacht, maar in mijn visie op relaties is dat niet de realiteit.

Een relatie is een bedrijf en vraagt om werk

Een relatie heeft onderhoud nodig en vraagt daarmee om inspanning van beide kanten. Bekijk een relatie eens alsof het een bedrijf is: een goedlopend bedrijf heeft betrokken medewerkers. En de inspanningen van deze medewerkers zorgen voor het uiteindelijke resultaat. Net als in een bedrijf, heeft een relatie die betrokkenheid en inspanning nodig van de ‘werknemers’.

Ook kan een goed bedrijf niet zonder een ‘missie’: welke jaarlijkse doelen moeten gehaald worden? Aan welke visie werken we samen? Samen een ‘missie’ bepalen voor de relatie is net zo belangrijk. Denk daarbij aan vragen als ‘hoe wil ik mijn relatie vormgeven?’ en ‘wat vind ik belangrijk in een relatie?’ Deze vragen worden niet vaak op voorhand gesteld door partners in een relatie, maar spelen wel een belangrijke rol in het gezond houden van je relatie. En zo relatieproblemen te voorkomen.

Waardoor ontstaan relatieproblemen?

Zelfs in de beste relaties komen conflicten voor. Het hebben van conflicten op zich zorgt er dan ook niet voor dat er relatieproblemen ontstaan: de manier waarop er met de ruzies wordt omgegaan, des temeer. Wanneer je als stel niet in staat bent er na een ruzie samen uit te komen – het niet (meer) lukt om met elkaar te communiceren of te vrijen – dan loopt een relatie vast.

Het kan echter ook zo zijn dat een van de twee gevoelens heeft gekregen voor een ander en hier al dan niet een relatie mee heeft. Of de relatie is in een sleur terecht gekomen en werkt om die reden niet meer. In mijn visie op relaties liggen aan deze verschillende relatieproblemen een paar – steeds terugkerende – oorzaken ten grondslag. Deze zal ik hieronder bespreken.

Vastgelopen patronen zorgen voor relatieproblemen

Ieder mens handelt, reageert of denkt volgens vaste patronen. Dit doe je dus ook in een relatie. Wat het voor een relatie lastig maakt, is dat jouw patronen invloed hebben op die van je partner, en vice versa. Loopt een relatie goed? Dan werken deze patronen goed samen. Ervaren jullie relatieproblemen? Dan botsen de patronen en vraagt jullie relatie om actie.

Vaste patronen hebben namelijk altijd een beperkte houdbaarheid. Ze horen bij een bepaalde fase in je leven. Zodra er iets verandert in de situatie van één van de twee partners, zullen de patronen hierop aangepast moeten worden. Gebeurt dat niet, dan zorgt dat voor wrijving en ruzies. Waardoor relatieproblemen ontstaan.

Het aanpassen van vaste patronen is alleen niet altijd even makkelijk. Vaak zijn ze al jaren hetzelfde. Wat het nog lastiger maakt, is dat je je vaak niet bewust bent van jouw eigen patronen. Je weet zelf niet volgens welke patronen jij reageert of handelt. Inzicht geven in deze werkende patronen, kan dan al voor veel opheldering zorgen.

Om dit inzicht te krijgen, is het belangrijk dat je stil leert staan bij jezelf. Je merkt op wat er met je gebeurt en welke gevoelens er bij je ontstaan in uiteenlopende situaties. In de Gestalttherapie wordt dat ‘gewaarzijn’ genoemd. Deze bewustwording van de huidige patronen, en daarnaast het experimenteren met nieuwe patronen, zorgt ervoor dat je in staat bent te veranderen.

De contactcirkel als basis voor een goede relatie

Om een relatie goed te laten verlopen – en daarmee relatieproblemen te voorkomen – zijn verschillende vormen van contact nodig. Deze vormen van contact volgen elkaar wisselend op. Dat geldt zowel voor partnerrelaties als, in enigszins andere vorm, voor ouder-kindrelaties. Ik ga uit van vier contactvormen, zoals benoemd door Bob en Rita Resnick (klik op de tekening om hem te vergroten):

Screenshot 2015-09-29 11.07.21 (2)

Het ingewikkelde van een relatie is nu, dat de behoefte van de één niet altijd gelijk is aan de behoefte van de ander. Jij wilt bijvoorbeeld samen tijd doorbrengen, terwijl je partner juist zin heeft om met vrienden af te spreken. Te weinig afwisseling in de vier contactvormen kan ook voor relatieproblemen zorgen. Er ontstaat bijvoorbeeld een sleur en oppervlakkigheid, een gevoel van alleen staan in een relatie ontstaat, of – het tegenovergestelde – juist het gevoel geclaimd te worden.

Als het contact ergens in de cirkel stagneert, bestaat de kans op een isolement van een of beide partners: de zwarte cirkel links. Je hebt dan een dikke muur om je heen opgetrokken, waar de ander steeds tegen aan loopt. Het voeren van een gesprek lukt niet meer en het is lastig hier met z’n tweeën uit te komen.

In relatietherapie geef ik uitleg aan de vier contactvormen. We onderzoeken daarmee op welke manier er binnen de relatie met tijd en aandacht voor elkaar wordt omgegaan. Ieders patronen worden inzichtelijk gemaakt en er wordt gekeken naar het vormen van nieuwe patronen.

Hechtingsproblemen creëren relatieproblemen

Duidelijk is dat het ontdekken van patronen en de mate van contact in een relatie, belangrijk is binnen relatietherapie. Daarnaast onderzoek ik ook de manier waarop beide partners zich hechten. Hoe je geleerd hebt te hechten in je jeugd, is van grote invloed op de mate waarin je in staat bent te vertrouwen én te vergeven in latere intieme relaties. Soms ontstaan hechtingsproblemen echter ook op latere leeftijd, wanneer bijvoorbeeld het vertrouwen is geschonden in een intieme relatie.

Invloed van de contactcirkel

Mijn ervaring is dat hechtingsproblemen meestal ontstaan, doordat de contactcirkel in de vroege jeugd niet goed wordt doorlopen.

Ouders blijven met hun kind bijvoorbeeld onbewust hangen in de fase van het samenvloeien. Dat kan resulteren in heel erg hechte, maar soms ook verstikkende familiebanden. Dat soort gezinnen noemen we ook wel een ‘kluwen-gezin’: alle draadjes lopen door elkaar en zijn verward.

Het kan ook zijn dat er in een gezin weinig verbinding en contact met elkaar wordt gemaakt: het zogenaamde ‘los-zand-gezin’. In beide gevallen leren kinderen niet dat alle vier de fasen van contact belangrijk zijn in een relatie. Je kan je voorstellen dat dit in latere relaties voor relatieproblemen kan zorgen.

Gebrek aan veiligheid zorgt voor hechtingsproblemen

Naast de contactcirkel, speelt ook veiligheid een grote rol in het al dan niet goed kunnen hechten in een relatie. Om goed te kunnen hechten én te binden, moet je je namelijk veilig voelen. Daarbij is het veilig voelen in en bij jezelf belangrijker, dan de veiligheid binnen een relatie.

Natuurlijk is het fijn als je partner je een veilig gevoel geeft, maar het werkt niet als je daardoor de veiligheid in jezelf niet meer opzoekt. De dynamiek in een relatie wordt daardoor verstoord. Meestal krijgt een van de twee partners de vader- of moederrol.

Teveel veiligheid kan op haar beurt een relatie erg statisch kan maken. Een sleur ontstaat, er is gebrek aan spanning en opwinding wat doorvloeit in de mate van seksualiteit.

In de interactie die ontstaat tijdens relatietherapie ontdekken we wat iemand nodig heeft om zich veilig te voelen. Vervolgens word je geleerd de basis in jezelf terug te vinden en meer op eigen benen te staan. Je leert bij jezelf te blijven, terwijl je in contact bent met iemand anders.

De rol van relatietherapie

Je start niet zomaar met relatietherapie: het loopt niet (meer) lekker in jullie relatie. Het onderkennen dat het niet lekker loopt is daarbij al een eerste stap, en biedt ruimte voor verandering. Tijdens relatietherapie leer je over de dynamiek die er plaatsvindt in jullie relatie. En hoe deze verbeterd kan worden.

Dit gaat ook om concessies doen: een relatie zal nooit voor honderd procent aan het ideaalbeeld voldoen. Het is geven en nemen en hier en daar wat water bij de wijn doen.

In relatietherapie bied ik een veilige plek waar ook moeilijke onderwerpen besproken kunnen. Het inzicht dat ontstaat over jouw persoonlijkheid, jouw emoties én die van je partner is nodig om patronen te kunnen veranderen. Hoe je omgaat met een crisissituatie bijvoorbeeld zegt veel: word je een control freak of steek je juist je kop in het zand en wacht je tot de storm voorbij is? En botst die manier van reageren wellicht met die van je partner? Inzichten die relatietherapie kan bieden.

Je leert jezelf pas echt kennen in een relatie. Dat maakt relaties ook zo mooi en leerzaam. Soms is het zo dat individuele thema’s de boventoon voeren bij de problemen in de relatie. Daar kan binnen relatietherapie dan ook extra aandacht aan worden besteed. Het ontwikkelen van jezelf betekent hier dan óók het werken aan de relatie. Hoe het proces van relatietherapie in zijn werk gaat kan je hier lezen.

Referenties 

De door mij gegeven relatietherapie en mijn visie op relaties is gebaseerd op inzichten uit de Gestalttherapie (Bob en Rita Resnick), Emotionally-Focussed Therapy (EFT), Esther Perel, David Schnarch en de onderzoeksresultaten van John Gottman.

Bovendien heb ik samen met mijn collega Gestalttherapeut Marike de Valk, de door ons gegeven relatietherapie laten onderzoeken op tevredenheid en effectiviteit door dr. Tila Pronk. Lees hier meer over deze onderzoeken.